Ba cửa ải Sơ Quan 初關, Trùng Quan 重關, và Mạt Hậu Lao Quan 末後牢關 là những cột mốc then chốt trong tiến trình tu chứng của Tổ Sư Thiền (祖師禪), đặc biệt nổi bật trong dòng Thiền Tông Đông Sơn – Lâm Tế – Tào Động, liên quan mật thiết đến pháp tu Tham Thoại Đầu và Giữ Nghi Tình.

Các thiền sư như Hư Vân, Thạch Sương Khánh Chư, Đại Huệ Tông Cảo, Hoàng Bá, Triệu Châu, Lâm Tế thường nhắc đến ba cửa này. Trong Thiền Tông Trung Hoa, ba cửa ải này tương ứng với ba giai đoạn tu:

1. Ngộ đạo (Kiến tánh)
2. Tu hành sau ngộ (Tu hành tương ưng)
3. Triệt để vô ngộ (Vô ngộ cũng chẳng chứng)

Cửa Ải	Mục tiêu	Pháp khí	Biểu hiện
Sơ Quan	Kiến tánh – Ngộ nhập	Sát Nhân Kiếm	Phá ngã chấp, đạt nghi tình tuyệt hậu
Trùng Quan	Mài giũa ngộ – hành giải tương ưng	Hoạt Nhân Kiếm	Không trụ pháp, vào ra tự do
Mạt Hậu Lao Quan	Triệt ngộ – vượt khỏi chứng ngộ	Vô Kiếm	Vô sở đắc, sống đạo, không vướng bóng dáng ngộ

---

TRÙNG QUAN 重關 – CỬA ẢI THỨ HAI

💠 Nghĩa:

“Trùng” nghĩa là lặp lại, chồng lên, tức là cửa ải tiếp theo sau khi ngộ.

Đây là giai đoạn hành giả kiểm chứng, mài giũa, sống được với ngộ, gọi là hành giải tương ưng.

💠 Nội dung:

Còn gọi là “Hoạt nhân kiếm” 活人劍 – lưỡi kiếm cứu người sống, vì hành giả vào ra sinh tử tự do, cứu độ chúng sanh mà không rơi vào hai bên.

Hành giả cần làm sạch hết vi tế vô minh, loại bỏ những tàn dư của thức tình, tập khí, phân biệt, để sống thực tại rốt ráo.

Có thể ví như “đánh bóng gương sáng, để chiếu soi khắp pháp giới”.

💠 Biểu hiện:

Lúc này hành giả có tự do xuất nhập, tâm vô trụ, phân biệt không dính mắc, không còn sợ hãi trước các cảnh giới hay nghịch duyên.

Thiền sư Hư Vân gọi đây là giai đoạn “cưỡi lừa tìm lừa”, ngộ rồi vẫn phải tu.

---

💠 Lộ trình tu tập PHÁ QUAN:

🎯 Mục tiêu:

• Mài dũa, làm sáng tỏ triệt để tánh thấy biết
• Không rơi vào kiến giải, không “tự mãn” với cái ngộ đầu
• Loại bỏ vi tế vọng tưởng, tập khí ngầm

🧩 Công án đại biểu:

💥 Đạt Ma ¹ sang Đông truyền pháp, ý Tổ sư là gì?

• Người hỏi: “Ý Tổ sư từ Tây sang Đông là gì?”
• Ngài Triệu Châu đáp: “Cây bách trước sân”

👉 Đây là công án dùng để cắt đứt giải thích, phá trừ sự hiểu sai về “ý nghĩa”, “ngôn ngữ”, “lý trí”.

🧘‍♂️ Cách hành trì vượt Trùng Quan

Sau khi ngộ, hành giả không dừng lại ở “ta đã kiến tánh”, mà tiếp tục:

Tham thoại đầu sâu hơn

Hành xử trong đời sống với tâm vô trụ

Chặt chẽ với tập khí – phiền não vi tế

Có thể dùng các công án nghịch lý (công án phi logic) để tiếp tục phá chấp câu trả lời.

Thời kỳ này gọi là “thành nhân chi học” – làm người chân thật, sống đúng với Đạo.

Footnotes

1. ⭐️ ĐẠT MA TỔ SƯ ↩